ผลงานที่ พนักงาน, ฟรีแลนซ์ ทำให้บริษัท ลิขสิทธิ์จะตกเป็นของใคร?

ในการทำงานนั้น เมื่อเกิดผลงานขึ้นมา เช่นรูปภาพ, ดนตรีกรรม, ผลิตภัณฑ์ ฯลฯ ก็มีหลายคนสงสัยว่าแล้วลิขสิทธิ์ต่องานนั้นๆ จะเป็นของใคร ระหว่าง นายจ้าง , พนักงาน, ลูกจ้าง หรือแม้กระทั่ง ฟรีแลนซ์  ซึ่งจริงๆ แล้วใน พรบ.ลิขสิทธิ์ ได้มีการระบุไว้อยู่แล้วอย่างชัดเจนดังนี้ครับ

มาตรา 9 งานที่ผู้สร้างสรรค์ได้สร้างสรรค์ขึ้นในฐานะพนักงานหรือลูกจ้าง ถ้ามิได้ทำเป็นหนังสือตกลงกันไว้เป็นอย่างอื่น ให้ลิขสิทธิ์ในงานนั้นเป็นของผู้สร้างสรรค์ แต่นายจ้างมีสิทธินำงานนั้นออกเผยแพร่ต่อสาธารณชน ได้ตามที่เป็นวัตถุประสงค์ แห่งการจ้างแรงงานนั้น

นี่เป็นส่วนของการเป็น "พนักงาน" หรือ "ลูกจ้าง" ของบริษัท (หรือนายจ้าง) ซึ่งแม้เราจะรับ "เงินเดือน" จากนายจ้าง แต่ลิขสิทธิ์ของงานที่เกิดขึ้น จะเป็นของพนักงานคนนั้นหรือลูกจ้างคนนั้นครับ ไม่ได้เป็นของบริษัทหรือนายจ้าง

ตัวอย่าง บริษัท A ได้ให้นาย B ซึ่งเป็นพนักงานของบริษัทได้ออกแบบตัวละครมาสคอตเท่ๆ สักอัน เมื่องานเสร็จแล้ว ลิขสิทธิ์ตัวมาสคอตตัวนี้จะตกเป็นของนาย B ไม่ได้เป็นของบริษัท A ที่แม้จะจ่ายเงินเดือนให้นาย B

อีกตัวอย่าง บริษัท A ได้ให้นาย B ที่เป็นลูกจ้างรับเงินเดือนของบริษัทเขียนโปรแกรม Web Application ที่เป็น Innovation อย่างเจ๋งขึ้นมาสักตัว เมื่องานเสร็จแล้ว โปรแกรมตัวนี้จะเป็นลิขสิทธิ์ของนาย B ไม่ได้เป็นของบริษัท A อย่างที่บอกข้างต้น

แต่!! ปกติแล้ว ในการเป็นพนักงาน จะมีเอกสารการเป็นพนักงาน ซึ่งส่วนใหญ่แล้ว จะเขียนข้อกำหนดเหล่านี้เอาไว้ในนั้นอยู่แล้ว ซึ่งบริษัทก็จะเขียนระบุเอาไว้ว่า หากมีลิขสิทธิ์จากการทำงานเกิดขึ้น ก็ขอให้ลิขสิทธิ์นั้นเป็นของบริษัทนะ ขอให้ตกลงกันอย่างนี้นะ ประมาณนี้ครับ 

มาตรา 10 งานที่ผู้สร้างสรรค์ได้สร้างสรรค์ขึ้นโดยการรับจ้างบุคคลอื่น ให้ผู้ว่าจ้างเป็นผู้มีลิขสิทธิ์ในงานนั้น เว้นแต่ผู้สร้างสรรค์และผู้ว่าจ้างจะได้ตกลงกันไว้เป็นอย่างอื่น

และมาตราที่ 10 นั้นจะต่างออกไป เหมือนจะสลับกันเลยครับ คือหากเราไม่ได้รับเงินเดือนจากนายจ้าง แล้วเค้ามาจ้างเราทำงาน (ในลักษณะของ ฟรีแลนซ์ ) เมื่อเกิดงานลิขสิทธิ์เกิดขึ้นจากการทำงานนั้น ก็ให้ลิขสิทธิ์นั้น เป็นของ "นายจ้าง" ไม่ได้เป็นของ "ฟรีแลนซ์" นะครับ

เช่นหากบริษัท A จ้างนาย B ที่เป็นฟรีแลนซ์ให้ออกแบบ Logo บริษัท เมื่องานเกิดขึ้น ลิขสิทธิ์จะตกเป็นของบริษัท A

หรือ หากบริษัท A จ้างนาย B ที่เป็นฟรีแลนซ์ไปถ่ายรูปงานสักงาน ลิขสิทธิ์ของภาพนั้น จะตกเป็นของบริษัท A ที่เป็นคนจ้าง ไม่ได้เป็นของนาย B แม้ว่านาย B จะเป็นคนกดชัตเตอร์ก็ตาม (เพราะมีนายจ้างที่จ้างให้กดชัตเตอร์)

แม้ว่าอ่านดูแล้วจะดูขัดๆ ความรู้สึกกัน แต่สุดท้ายแล้วก็อยู่ที่ "การตกลงกัน"​ ว่างานลิขสิทธิ์นั้นจะเป็นของใคร สิทธิ์การเผยแพร่ผลงานมีระยะเวลาเท่าใด ฯลฯ ซึ่งควรตกลงกันให้เรียบร้อยก่อนเริ่มทำงานครับ ไม่งั้นอาจจะมีปัญหาใหญ่ตามมาแน่นอน ทั้งตัวลูกจ้างเองหรือบริษัทควรดูเรื่องเหล่านี้ให้ละเอียดถี่ถ้วนครับ

อ้างอิง:
https://www.gotoknow.org/posts/466568
https://th.wikipedia.org/wiki/กฎหมายลิขสิทธิ์ไทย
http://www.thailandroad.com/legal/copyright.htm